Ο Δημήτρης Μαγριπλής συναντά τον λογοτέχνη Ανδρέα Καραγιάν

Τον Ανδρέα Καραγιάν , τον έχω πρωτοσυναντήσει μέσα από τις εικόνες του. Η ζωγραφική του είναι ονειρική και απειχεί αισθησιασμό και χαρά. Είναι εικόνες ενός κόσμου που φαντάζει ακόμη με χρώματα, ερωτισμό και παιδικές ματιές. Ιατρός, ζωγράφος, δημοσιογράφος, συγγραφέας, ότι και αν έκανε και κάνει τον διακρίνει η ποιότητα, αποτέλεσμα κόπου και πόνου. Το τελευταίο του βιβλίο «Άκρατος γέλωτας», ήταν και η αφορμή αυτού του διαλόγου. Σας τον παραθέτω αυτούσιο....

Δ.Μ.:      Γιατρός, ζωγράφος, χαράκτης, δημοσιογράφος, κριτικός θεάτρου, συγγραφέας. Τι από τα παραπάνω σας χαρακτηρίζει ιδιαίτερα; Τι τελικά επικρατεί, κύριε Καραγιάν ; 

Όλα έχουν παίξει ένα σημαντικό ρολό . Κανένα δεν επικρατεί , το ένα συνδέεται με το άλλο. Ο σύγχρονος καλλιτέχνης πρέπει να σκέφτεται και να δημιουργεί σφαιρικά .Το  πρώτο μου βιβλίο, παραδείγματος χάριν, αναδύθηκε  μέσα από τα  κείμενα μου, στις στήλες στον «Φιλελεύθερο», την πιο σημαντική εφημερίδα της Κύπρου, όπου έβαζα προσωπικές  εμπειρίες και ιστορίες και ο σκηνοθέτης, ο φίλος  Χρήστος Δήμας μου λέει: "Αντρέα αυτά είναι ωραιότατα μέρη γιατί δεν τα δένεις να δημιουργήσεις ένα σύνολο;". Έτσι άρχισε η «Αληθής  Ιστορία». Ο «Φιλελεύθερος» για μένα ήταν σαν το σπίτι μου από το 78 μέχρι το 2004 και μάλιστα ήταν μια εποχή όταν ήρθε ο Νίκος Παττίχης  με νέες ιδέες, όλοι είχαμε ενθουσιαστεί φτιάχναμε τις «Σελίδες», προσπαθούσαμε να κάνουμε τον πιο άψογο Τύπο που υπήρχε. Πήγαινα στο Φεστιβαλ Βερολίνου, Θεσαλονίκης… Μιλούσα με σπουδαίους ηθοποιούς. Και είχα μια καταπληκτική στήλη. Για μένα ο «Φιλελεύθερος» αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ζωή μου. Όσον αφορά τα βιβλία μου,  απολαμβάνω τη γραμματική των λέξεων μπορεί ένα κεφάλαιο να το δουλέψω ατέλειωτες ώρες μέχρι να βγάλω το αποτέλεσμα που θέλω. Πού είναι η ομορφιά της γλώσσας μας την οποία έχουμε κατασκοτώσει;

 Η Ιατρική τώρα ,η δεκαετία του 60, όταν σπούδαζα Ιατρική, ήταν η εποχή της Αναγέννησης της Αθήνας, τα θέατρα ήταν καταπληκτικά ακόμη και  η Βεργή, γκραν ηθοποιός του μπουλβάρ, ανέβαζε «Μπαλκόνι» του Ζενέ με την Τζένη καρέζη. Ήταν ο κινηματόγραφος της  Νουβέλ Βάγκ, ήταν ο Ρωσικός κινηματογράφος. Στο ραδιόφωνο  η Τζέυν Έυρ, ο κόσμος διάβαζε.. Ήταν η ωραιότερη εποχή της Αθήνας και μου άνοιξε καινούργιους ορίζοντες. Ώσπου ήρθε η δικτατορία και τα κατέστρεψε όλα.  Ήταν μόλις  τελείωνα την ιατρική, μου είχε μείνει ένα μάθημα. Επέστρεψα και το έδωσα και μετά έφυγα. Και πήγαμε Λονδίνο. Πάω για να κάνω την ειδικότητα μου στο Λονδίνο και πηγαίνω τα βράδια σε μια σχολή καλών τεχνών και μου λέει ο καθηγητής μου «εσύ είσαι ζωγράφος. Τι κάνεις;» του λέω «μα εγώ είμαι γιατρός» και μου λέει «δεν είσαι γιατρός εσύ». Και αυτό ήταν, τα παράτησα όλα. Πήγα στη Σχολή του Central School of Art που είναι από τις καλύτερες. Είναι ζωγράφοι που  επηρέασαν πάρα πολύ και τη δική μου ζωγραφική όπως ο Βερμερ, ο Καραβάτσιο, ο Μασάτσιο… Εγώ είμαι κλασικός και στα βιβλία μου είμαι κλασικός και στη ζωγραφική μου είμαι κλασσικός και ας πουν ότι είμαι ντεμοντέ. Είμαι ντεμοντέ και το χαίρομαι. Απολαμβάνω τη γραμματική της ζωγραφικής, ποιος τη ξέρει σήμερα;…. 

Η κριτικη; Η πρώτη έκθεση που πήγα να  δω μόλις ήρθα από την Αγγλία, ήταν η έκθεση της Καίτης Στεφανίδου. Και θυμάμαι  μια κυρία δίπλα μου που μου είπε «Μα δε καταλαβαίνω αυτά τα πράγματα. Μπορείς να μου τα εξηγήσεις;» και το έκανα και μετά έγραψα το πρώτο κείμενο μου για τη Κάιτη Στεφανίδου. Σκοπός μου δεν ήταν να κριτικάρω τόσο, όσο να υποδείξω. Να ξεδιαλύνω ορισμένα πράγματα. Όπως βλέπεις οι διάφορες « ιδιότητες»  μου, με έκαναν αυτό που είμαι σήμερα.

Δ.Μ.:      Οι πόλεις στα χρόνια που τις ζήσατε βοήθησαν να κάνετε τις επιλογές σας;

Οι πόλεις έπαιξαν σημαντικό ρόλο και διαμορφώσαν τη ζωή  και την Τέχνη μου. Έζησα   την  μπέλ επόκ της Λευκωσίας της δεκαετίας του 50, πριν αρχίσει η ΕΟΚΑ. Η Λευκωσία ήταν μια κοσμοπολιτική πόλη με τα μπαλ μασκέ, τους χορούς, τον αποικιακό τρόπο ζωής. Η μεσαία τάξη ήταν κατά το μάλλον η ήττον  αγγλόφιλη, δεν την άγγιζε η αγγλική   «καταπίεση»! Ήταν μια εποχή διαφορετική , στην καθημερινότητα  υπήρχε ακόμη το παραμύθι ο μύθος. Βέβαια δεν ξέρω, ίσως επειδή τα βλέπω και εγώ εξ αποστάσεως τώρα. Επίσης οι Τουρκοκύπριοι ήταν καλοί φίλοι με τους Ελληνοκύπριους. Η πιο στενή  φίλη της μητέρας μου  ήταν η Τουρκάλα Εμεττέ, η οποία έμενε ακριβώς απέναντι μας και η οποία ήταν το καταφύγιό μας. Η μητέρα μου έλεγε ότι οι πιο όμορφές γυναίκες της Κύπρου είναι οι τουρκάλες. Κάποια στιγμή όμως ένιωσα ότι το να ζεις στην Κύπρο είναι και επώδυνο, είναι μεν ωραιότατη η Κύπρος αλλά είναι μια μικρή επαρχία που δεν σου δίνει  ωθήσεις. Η δεκαετία του 60 στην Αθήνα,  όταν σπούδαζα Ιατρική, ήταν η εποχή της αναγέννησης του θέατρου , του κινηματογράφου…,Στο Λονδίνο  ηταν η δεκαετία του 70, η εποχή των επαναστάσεων.  Τα παιδιά των λουλουδιών … Ήμασταν όλοι ερωτευμένοι ο ένας με τον άλλο με ένα διάχυτο ερωτισμό…. Όταν ήμουν στο Λονδίνο  ασχολήθηκα πάρα πολύ με τα κινήματα, τα γκέι και τα φεμινιστικά. Έβρισκα αυτά τα δυο συνυφασμένα. Ήταν και οι δύο καταπιεσμένοι από ένα ανδροκρατούμενο σύστημα. . Όπως βλέπεις οι πόλεις έπαιξαν σημαντικό και χαρακτηριστικό ρόλο στη ζωή μου. Αυτό είναι και πολύ Καβαφικό. Η Αλεξάνδρεια ήταν ένας πολύ σημαντικός σταθμός. Έζησα κάπου πέντε χρονιά εκεί  έως την Αραβική Άνοιξη. Από επανάσταση σε  …. επανάσταση! Ένιωθα  γύρω μου την παλιά Αλεξάνδρεια αλλά εκείνο που ενδιέφερε ήταν να μάθω τη σύγχρονη Αλεξάνδρεια. Πρώτα από όλα έριξα όλες αυτές τις προκαταλήψεις που έχουμε για τη διαφορετικότητα της θρησκείας, ότι δηλαδη μουσουλμάνος ίσον τρομοκράτης. Πάντα οι χριστιανοί νομίζουμε ότι είμαστε οι καλοί. Είδα ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα. Υπάρχουν καλοί παντού.  Λοιπόν για μένα ήταν ένα σημαντικό άνοιγμα το  να ζω μαζί τους, τον δικό τους τρόπο ζωής και μπορώ να σου πω ότι με γοήτευσε η αίσθηση  δικαιοσύνης που έχουν, του δικαίου και της υπευθυνότητας.  Γνώρισα θαυμάσιους ανθρώπους και το πιο σημαντικό είναι η αιγυπτιακή οικογένεια μου. Στο σαλόνι μου συνυπάρχει η Βίβλος και το Κοράνι. 

Δ.Μ.:      Ζωή σαν επανάσταση ή επαναστάτης στους καιρούς του…

..Και συνάντησα την Ρωξάνη  με την οποία κάναμε και την πρώτη μας επανάσταση! Παλέψαμε για την πρώτη συζήτηση για την ομοφυλοφιλία στην ψυχική υγιεινή. Ο Ευδόκας, ο ψυχίατρος,  υποστήριζε τότε ότι  θεραπεύεται και εγώ απάντησα στο «Φιλελεύθερο» ότι δεν ισχύουν αυτά τα πράγματα και όντως ο Ευδόκας μετά πήρε μια θετική και πολύ καλή στάση. Και του είπα γιατί δεν κάνουμε αυτή τη συζήτηση. Πήγαμε στο Λουκή Λουκαίδη που ήταν γενικός εισαγγελέας και του είπαμε «σου φέρνουμε τον νόμο στην Αγγλια που εχει αλλαξει», (στην Κύπρο ίσχυε ο παλιός αποικιοκρατικός με αυστηρές ποινές!) Έτσι έγινε η πρώτη μεγάλη ανοιχτή συζήτηση για την ομοφυλοφιλία και είχε μεγάλη επιτυχία. Μετά ο Αλέκος Μοδινός κάνει την προσφυγή του στο ΑΚΟΚ και την προσφυγή του στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο αλλά οι  πρώτοι ήμασταν εγώ και η Ρωξάνη και φυσικά πήραμε και το τίμημα τους. Τώρα περιγράφω  όλα τα ωραία αλλά πίσω από όλα τα πράγματα στη ζωή μου υπάρχει πόνος υπάρχει τραγωδία… όλα τα πράγματα έχουν ένα τίμημα. Και το τίμημα είναι πάντα πάρα πολύ μεγάλο. Μπορείς να το αντέξεις προχωρείς, δεν μπορείς… δεν κάνεις τις επαναστάσεις σου. Το τίμημα για παράδειγμα όταν έγραφα όλα εκείνα τα κείμενα για την ομοφυλοφιλία. Υπήρξε μια αντίδραση. Όμως εγώ ήμουν γιατρός, ήμουν ο Δρ Αντρέας Καραγιάν… η πρώτη μου έκθεση θεωρήθηκε σκάνδαλο και μου είπαν ότι θα έρθει ο Αρχιεπίσκοπος να την κλείσει. Και μετά ανοίχτηκαν όλα τα σαλόνια στη ζωγραφική μου… Ο κόσμος εκτίμησε την ειλικρίνεια μου. Είναι το πώς παρουσιάζεις τα πράγματα που έχει σημασία, η ζωγραφική μου και τα γραφτά μου  δεν ήταν ποτέ ούτε χυδαία ούτε πορνογραφικά, απέπνεαν μια  φινέτσα.

Δ.Μ.:      Έρωτας και τέχνη. Θα μπορούσε να υπάρχει δημιουργία χωρίς πάθος;

Η Τέχνη μου είναι καθαρά ερωτική. Όλη μου η ζωή είναι ερωτική. Όταν λέω έρωτας δεν τον

περιορίζω στο σεξουαλικό περιεχόμενο μόνο…. Με την ευρύτερη έννοια του ερωτισμού. Είχα την τύχη να ζήσω όλες τις εκφάνσεις του έρωτα τις οποίες εκφράζω και στα βιβλία μου. Για μένα η ζωή ήταν μια γκραντ όπερα. Το ωραίο  είναι όσο μεγαλώνεις το καταλαβαίνεις αυτό το θέατρο, το απολαμβάνεις σαν παράσταση, αλλά είσαι και έξω δεν είσαι πλέον ο ηθοποιός του δράματος, γίνεσαι ο παρατηρητής των πράξεων σου. Στα βιβλία μου  είμαι ο ηθοποιός  αλλά τώρα πια τα βλέπω σαν θεατής. Τη σκηνοθέτησα τη ζωή μου. Χωρίς όμως να είμαι ψεύτης. Η μαγεία ερχόταν από μόνη της. Και η ζωή είναι γεμάτη εκπλήξεις, δεν προσδιόριζα εγώ τα πράγματα, τα έκανα πιο πλούσια, τους έδινα μια άλλη διάσταση, μια μυθική διάσταση. Φυσικά και ερχόμουν αντιμέτωπος με καταστάσεις που με άφηναν με ανοιχτό το στόμα και έπρεπε να πράξω ανάλογα… Αλλά ο χρόνος ήταν και είναι  πάντα  ο καλύτερος μου φίλος . Τον αποδέχομαι τον χρόνο, τον απολαμβάνω. Ο χρόνος λύνει τα πάντα. Να σου πω και κάτι άλλο σημαντικό στη ζωή μου, δεν υπήρξα ποτέ έκφυλος, δεν έπινα, δεν κάπνιζα, δεν έτρωγα κρέας… Ναι μεν ζούσα τα πάθη μου, και δεν υπάρχει δημιουργία χωρίς πάθος, αλλά είμαι και Αιγόκερος, άρα ένα  πολύ στιβαρό πλάσμα! Δεν με αγγίζει αυτή η σύγχρονη λογοτεχνία που θέλει τον καλλιτέχνη να ζει μια σκοτεινή ζωή, είμαι περισσότερο στην κλασσική αστική λογοτεχνία. Δεν είναι ντροπή να το λέω. Ο Προυστ  με επηρέασε πολύ, ο Τόμας Μάν, ο Λώρενς Ντάρελ,  φυσικά και η λατρεμένη μου μου Τζέν ΄Ώστιν.  Η «Τζείν Έυρ» της Σιαρλότ Μπροντέ υπήρξε  το μυθιστόρημα της ζωής μου!

Δ.Μ.:      Μυθιστορηματική αυτοβιογραφία, μνήμες που καταγράφονται ή είσοδος στον κόσμο του ονείρου που κυριαρχείται από τον  νόστο της παιδικής ηλικίας;

Η αλήθεια είναι ευάλωτη, αυτό προσπάθησα να δώσω στα βιβλία και στη ζωγραφική μου.  Αν δεν είσαι ευάλωτος δεν λες αλήθειες. Θα μπορούσα να γράψω ένα έξοχο μυθιστόρημα, την ιστορία της μάνας μου ας πούμε, αλλά δεν είναι αυτή η αλήθεια μου. Η αλήθεια είναι να είσαι ο στόχος εσύ αυτού που γράφεις, δηλαδή να ρίχνω τα βέλη μου μέσα μου. Και να βγαίνουν προς τα έξω, ειδάλλως δεν είσαι τίποτε. Τι ανακάλυψα; Ότι για όλα τα πράγματα γελώ και γελώ και γελώ και γελώ…. Ανακάλυψα επίσης ότι υπάρχουν πτυχές σκοτεινές μυστηριώδεις μέσα μου  τις οποίες εκφράζω  στην τέχνη μου… Στα βιβλία μου είμαι «διδαχτικός» με αυτή την έννοια:  όπως  μου εξομολογήθηκε μια φίλη μου στην Αθήνα, «είχα πάρα πολλές προκαταλήψεις Ανδρέα. Διαβάζοντας τα βιβλία σου άλλαξε ο τρόπος που βλέπω τα πράγματα». Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της Τέχνης. 

Δ.Μ.:      «Άκρατος γέλωτας» ή λυγμός για κάτι που κοιτάς μέσα από την απόσταση και την ασφάλεια του χρόνου;

Το τελευταίο μου βιβλίο είναι πάρα πολύ τραγικό πιστεύω παρόλο που  έχει  τίτλο «Άκρατος Γέλωτας». Η απομόνωση του ηλικιωμένου ανθρώπου, που προσπαθεί να αγγίξει την νιότη ξανά, η απογοήτευση του με το σεξουαλικό….

 Ο αφηγητής έχει φτάσει πια στην τρίτη ηλικία και βλέπει τα πράγματα με χιούμορ μεν αλλά και μια μελαγχολία και θυμάται τον Ηράκλειτο «τα παντα ρει»! Στο τελευταίο κεφάλαιο ασχολούμαι με τις …ηλεκτρονικές σχέσεις των ανθρώπων. Όλα έχουν γίνει ηλεκτρονικά σήμερα αλλά και όλα είναι σχετικά, ακόμη και οι αλήθειες μας. Βεβαίως σήμερα ζούμε σε ένα δυτικό κόσμο με κάποιες ηθικές βάσεις… Πρέπει να έχουμε μια ηθική βάση αλλά και τη βάση της αλήθειας της στιγμής που ζούμε. Να μην νομίζουμε όμως  ότι οι δικές μας είναι και οι μοναδικές αλήθειες. Υπάρχουν άλλες αλήθειες των ανθρώπων γύρω μας. Πρέπει να υπάρχει μια κατανόηση. Όπως είπε και ο Αϊνστάιν όλα είναι σχετικά ακόμη και το γέλιο, ακόμη και το κλάμα!

Τα βιβλία μου θα αποκτήσουν την πλήρη σημασία τους όταν τελειώσει η πενταλογία. Μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί οι τέσσερεις τόμοι, δουλεύω τώρα τον πέμπτο που κλείνει με ένα κοσμογονικό φινάλε. Είναι σαν ένα μεγάλο ψηφιδωτό.  Με το κάθε βιβλίο προστίθενται καινούργιες  ψηφίδες. Οι πρωταγωνιστές εξελίσσονται και προσφέρουν  μια άλλη όψη των πραγμάτων. Όταν μπουν όλες αυτές οι ψηφίδες καταγράφεται,  μέσα από τις περιπέτειες του αφηγητή, ολόκληρη η ιστορία του δεύτερου ημίσεος του  20 αιώνα έως σήμερα. Δηλαδή σημαντικά γεγονότα ιστορικά της Κύπρου, της Αθήνας, του Λονδινου των παιδιών των λουλουδιών. Τη πτώση του τείχους στο Βερολίνο την Αλεξάνδρεια πριν την επανάσταση… Και όλα αυτά μέσα από την πορεία ενός νέου ανθρώπου ούτε ομοφυλόφιλου, ούτε ετεροφυλόφυλου. Είναι γελοίο να χαρακτηρίζουμε κάποιον με πινακίδες. Ο ήρωας του βιβλίου είναι πέρα από τον μύθο του «σεξουαλικού προσανατολισμού» για αυτό μπορεί να δει το ερωτικό και  το σεξουαλικό μέσα σε ένα πλούσιο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο. Και είναι τούτο που παίζει σημαντικό ρόλο, η κάθε πόλις δημιουργεί τον κάθε νέο έρωτα. Και ο κάθε νέος έρωτας είναι ένα βήμα του αφηγητή και συγγραφέα προς τη δική του τελειοποίηση. Τον φέρνει πιο κοντά στην αυτογνωσία. 

Δ.Μ.:     Υπάρχει ελπίδα για τον ελλαδικό και κυπριακό ελληνισμό, με βάση τις σημερινές συνθήκες;  

Αυτές οι προσπάθειες που έχουμε τώρα με τη  ΔΔΟ,  οι πολιτικές αυτές οι προσπάθειες δήθεν δικοινοτικής δημοκρατίας είναι ένας τρόπος περιορισμού πιστεύω της δικής μας ελληνικής ταυτότητας. Η Κύπρος, η κυπριακή Δημοκρατία, είναι μια πολυκοινοτική Δημοκρατία. Έχει μέσα Τούρκους, Αρμεναίους, Ελληνες, Μαρωνίτες, εγώ πιστεύω ότι έπρεπε αυτό να κοιτάξουμε και όχι να διαχωρίσουμε την κοινότητα των Ελλήνων  και την δήθεν κοινότητα των Τούρκων και να φτιάξουν  αυτοί  κράτος πάνω στη γη που ήδη κατέκτησαν. Έχω πολύ καλούς τουρκοκύπριους φίλους, τους οποίους εκτιμώ αφάνταστα, αλλά αυτή η προσπάθεια σήμερα να διαχωρίσουμε τη γη μας σε δύο δήθεν κοινότητες θα είναι καταστροφική . Και μια κοινότητας της μειονότητας να επιβάλλει τις ιδέες της πάνω στην κοινότητα της πλειονότητας,  εγώ είμαι λίγο συγχισμένος…. Εγώ θεωρώ τον εαυτό μου 50% Έλληνα από τον πατέρα μου  και 50% Φοίνικα από τη μάνα μου, αλλά έχω την ελληνική κουλτούρα , με αυτήν μεγάλωσα, με αυτήν γράφω τα βιβλία μου. Μπορώ έτσι  να συνδυάσω και τις δυο όψεις της Κύπρου. Από την άλλη είμαι Κύπριος γιατί γεννήθηκα σε αυτή τη γη που λατρεύω και η Κύπρος μου έδωσε μεγάλο πόνο και μεγάλη χαρά. Και πιστεύω ότι έχει μέσα της το πάθος, το αίμα τον ηρωισμό. Από την άλλη είμαι ένας κοσμοπολίτης. Εγώ  έτσι βλέπω τα πράγματα, ότι έπρεπε να υπάρχει μια κυπριακή Δημοκρατία, όπου όλοι θα εντασσόμασταν μέσα με ένα σύγχρονο σύνταγμα όχι αυτό του 64, μια σύγχρονη καινούργια δημοκρατία που όλες οι κοινότητες  να συνυπάρχουν με ίσα δικαιώματα με ψήφο και ασφάλεια. Ούτε  στρατούς, ούτε εγγυήσεις. 



πρώτη δημοσίευση: http://tempo24.news/eidisi/146023/o-dimitris-magriplis-synanta-ton-logotehni-andrea-karagian